Als historicus leer je tijdens de opleiding niet met materiële bronnen om te gaan. De studie geschiedenis is vooral gericht op tekst en context. Wanneer je als onderzoeker dan toch aan de slag gaat met objecten is de verleiding vaak groot om direct naar de context te kijken. Vorig jaar merkte dr. Sara Pennell tijdens de Summer School ‘Things that matter 2’ al op dat veel historici slechts gebruik maken van objecten ter illustratie van hun verhaal. Daarbij vergeten zij echter de objecten daadwerkelijk te bekijken en te analyseren.

Hoe ‘lees’ je een kledingstuk?

Nam ik vorig jaar nog slechts deel, dit jaar mocht ik zelf een lezing/workshop geven tijdens de derde editie van de Summer School ‘Things that matter’ van de Rijksuniversiteit Groningen. Daarin stond het observeren van objecten centraal, omdat het onderzoek naar material culture begint met kijken. Hoe ‘lees’ je eigenlijk een kledingstuk? En wat is het verschil tussen het onderzoeken van verschillende objecten, zoals een catalogus en een kledingstuk?

Tijdens het onderzoeken van kleding moet je op talloze details letten. Kledingstukken kunnen vermaakt of geverfd zijn en labels kunnen verwijderd of juist toegevoegd zijn. Ook is het van belang om te letten op de binnenkant van de kledingstukken. Of zij met de hand of met de machine gemaakt zijn kan helpen bij de datering van kleding. En de afwerking zegt veel over de vaardigheden van de maker en de kwaliteit van het modehuis. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de talloze onderdelen waarop je als onderzoeker moet letten.

The Dress Detective

Om het onderzoek naar kleding te vergemakkelijken en te systematiseren schreven Ingrid Mida en Alexandra Kim het boek The Dress Detective. Daarin stellen zij een drieledige methode voor, bestaande uit observatie, reflectie en interpretatie. Tijdens het observeren, waarmee wij tijdens de workshop aan de slag gingen, verzamelt de onderzoeker alle informatie die nodig is om een goede beschrijving te maken.

Om alle details te kunnen zien maken Mida en Kim gebruik van ‘the slow approach to seeing’.  Volgens hen zijn details alleen op te merken door geduldig te kijken. Dit doet de onderzoeker door zich mentaal goed voor te bereiden, mindful en in het nu te zijn, en afleiding uit te schakelen. “Fixing the gaze on the garment and considering every small detail, the dress detective might draw the garment in their mind, seeing each and every feature, before taking notes or making a sketch.”[1] Om systematisch te werk te gaan hebben Mida en Kim checklijsten opgesteld, aan de hand waarvan het onderzoek kan worden verricht.

Jurk vs. catalogus

Aangezien ik de studenten iets wilde leren over het observeren van objecten had ik een jurk en advertentiemateriaal van Hirsch meegenomen, zodat zij echt iets konden onderzoeken. Eerst bekeken de studenten de objecten zonder enige voorkennis. In tegenstelling tot wat ik had verwacht viel daarbij op dat zij de jurk onmiddellijk tot in detail onderzochten. In het geval van de catalogus richtten zij zich echter voornamelijk op de tekst, en niet op illustraties. Wellicht kwam dit ook omdat de jurk geen tekst bevatte en dit de studenten min of meer dwong om goed naar het materiaal te kijken.

Nadat ik had verteld over mijn eigen ervaringen met het doen van onderzoek naar material culture observeerden de student de objecten nogmaals. Ditmaal deden zij dat aan de hand van de methodes uit The Dress Detective en The Look of the Past van Ludmilla Jordanova. Daarna vroeg ik hen of het gebruik van deze methodes het onderzoek systematiseerde en vergemakkelijkte. Dit was vooral het geval bij de catalogus, waarbij zij de tweede keer veel meer naar illustraties, prijzen en namen van modellen keken. In het geval van de jurk bleven de studenten zich afvragen hoe het onderzoek van details kan helpen bij het beantwoorden van grotere vragen. Het is een goede vraag, waarover ik een heel nieuwe lezing/workshop zou kunnen vullen. Vooralsnog was mijn doel bereikt. De studenten waren intensief met de objecten aan de slag gegaan en zij hadden ze nauwkeurig geobserveerd. Ik was trots op hen.

[1] Ingrid Mida en Alexandra Kim, The Dress Detective. A practical guide to object-based research in fashion (Londen 2015) 33.

Share