Hoe vertel je een verhaal? Dat was de vraag die centraal stond tijdens het symposium storytelling, dat door De verhalen van Groningen op 17 november j.l. werd georganiseerd.
Volgens Alma Wattimena, verhalenverteller en dialoogbegeleider, moet je in een goed verhaal verbinden, verbeelden en verwonderen. Dat doe je door het publiek te vangen in de eerste zeven minuten van het verhaal, omdat daarna de spanningsboog al verslapt. Daarnaast moet je dichtbij jezelf blijven, personages opvoeren waarmee het publiek zich kan identificeren en die mensen raken, het verhaal beeldend maken door het te larderen met bijvoeglijke naamwoorden – aldus Wattimena, zelf betwijfel ik dit – en je ‘darlings’ vermoorden.
“Frank Sinatra has a cold”
Journalist Frank von Hebel benadert het verhaal daarentegen vanuit een geheel ander perspectief, namelijk dat van de verhalende journalistiek of new journalism, waarvan Gay Talese de grondlegger is. Talese kon een profiel van Frank Sinatra schrijven – “Frank Sinatra has a cold” – zonder dat hij de zanger zelf ooit had geïnterviewd. Dat deed hij door te laten zien hoeveel mensen afhankelijk waren van het succes van de zanger, dat al op het spel kon staan door een simpele verkoudheid. Niet de nieuwsfeiten zelf, maar de menselijke emoties achter die feiten stonden centraal. En daardoor raakt het de lezer des te meer.
Het FabLab Groningen geeft een wéér andere invulling van verhalen. Zij maken de verhalen tastbaar door middel van moderne technieken als 3D-printen en virtual reality. Zo toonde het FabLab tijdens de dag van de Groninger geschiedenis 3d-prints van Groninger gebouwen die wel waren ontworpen, maar nooit waren gebouwd, zodat het publiek de gebouwen wel kon zien, zij het in het klein. En met een virtual reality-bril kregen bezoekers zelfs het gevoel dat zij in deze gebouwen konden rondlopen. Op die manier kan geschiedenis bijna echt worden ervaren.
De zesde van Tsjaikovski
De ochtendsessie van het symposium storytelling werd beëindigd door operazanger en presentator Ernst Daniël Smid. Ik verwachtte van hem prachtige verhalen, zoals hij die vertelde tijdens het tv-programma Una Voce Particolare, maar dit viel enigszins tegen. Het verhaal van Smid hing van los zand aan elkaar en maakte uitstapjes naar Hendrik de Cock en de scheuring binnen de protestantse kerk, zijn werk voor radio en tv en Tsjaikovski. Daarbij gaf hij niet daadwerkelijk antwoord op de vraag hoe je een verhaal schrijft.
Als het verhaal van Smid al een boodschap had dan was het dat wat een goed verhaal wordt gevonden verschilt van persoon tot persoon. De doelstelling van de operazanger/presentator was dan ook bescheiden: als er slechts een paar personen in de zaal waren die na afloop van het symposium het laatste deel van de zesde symfonie van Tsjaikovski zouden opzoeken, dan was hij tevreden. Hij heeft zijn doel bereikt.
Verhalen vertellen is een kunst
Helaas had ik geen tijd om de workshops in de middagsessies bij te wonen. Ik ben echter zeer benieuwd of die een beter antwoord gaven op de vraag: hoe vertel je een goed verhaal? En vooral: hoe kun je als erfgoedinstelling betere verhalen vertellen? Tijdens de ochtendsessie kreeg ik daar namelijk niet een heel duidelijk beeld van. Alle sprekers spraken vanuit hun eigen praktijk, waarbij het theoretische aspect grotendeels ontbrak. Alma Wattimena probeerde het nog wel door de theorie van Joseph Campbell te noemen, maar helaas ging zij hier niet dieper op in, waardoor de lezingen toch enigszins oppervlakkig bleven.
Na afloop behield ik het gevoel dat ‘Het goede verhaal’ niet bestaat, net zoals ‘De Nederlander’ een mythe is. Ieder publiek en iedere persoon heeft een eigen smaak. Wellicht bestaan er daarom ook zoveel verschillende vormen en middelen voor het vertellen van verhalen. Juist doordat iedereen verhalen op zijn eigen manier vertelt, er een persoonlijke draai aan geeft, wordt het mijns inziens interessant en behoudt het zijn oprechtheid. Want wanneer iedereen hetzelfde zou doen, zou de lol er al snel vanaf zijn. Als ik iets heb geleerd tijdens dit symposium storytelling dan is het dat verhalen vertellen een kunst is en niet een trucje dat je even leert.
