‘Waarom bestuderen we alleen mannen bij geschiedenisles?’ vroeg een meisje in een stripverhaal in een krant zich jaren geleden af. Het was historicus Els Kloek, redacteur van 1001 vrouwen, altijd bijgebleven. Dat vertelde zij afgelopen donderdag bij een bijeenkomst over zichtbaarheid in de politiek, die werd georganiseerd door Vrouwen kiezen in Drenthe en Vrouwen van nu. De lezing van Kloek was helaas kort, maar wel krachtig. Op bevlogen wijze vertelde zij over haar historische drijfveren en het belang van geschiedschrijving over belangrijke én onbelangrijke vrouwen.

Lezing Els Kloek over 1001 vrouwen tijdens bijeenkomst Zichtbaarheid in de politiek van Vrouwen kiezen in Drenthe en Vrouwen van nu.

Sporen van gewone vrouwen

Nog niet zo lang geleden hadden vrouwen namelijk nauwelijks een plek in de geschiedschrijving. Geschiedenis ging over Grote Mannen, over vorsten en politici. Vrouwen waren daarin nagenoeg afwezig, omdat zij lange tijd geen openbare functies mochten vervullen. Wanneer vrouwen wel voorkwamen in de officiële geschiedschrijving, dan ging het meestal over vorstinnen. Gewone mensen, laat staan gewone vrouwen, speelden überhaupt geen rol.

Onder invloed van de tweede feministische golf kwam daar in de jaren zeventig verandering in. Voor het eerst maakten historici gewone vrouwen uit het verleden zichtbaar. Het ging daarbij vooral om collectieve geschiedenissen van bijvoorbeeld naaisters. Het bronnenmateriaal was echter schaars, waardoor het soms zoeken was naar een speld in een spreekwoordelijke hooiberg. Voor Kloek vormden de Amsterdamse verhoorboeken uit het gerechtelijk archief, waarmee zij in aanraking kwam dankzij archivaris Isabelle Henriëtte van Eeghen, een belangrijke bron. Het leverde behalve sporen van gewone vrouwen een grote passie voor archiefonderzoek op.

Biografische benadering

Maar als je vrouwen echt zichtbaar wilt maken, moet je je op bijzondere vrouwen richten, zo realiseerde Kloek zich na een lezing over schilderes Judith de Leyster. Over bijzondere vrouwen is namelijk veel meer bronnenmateriaal beschikbaar. Het leidde ertoe dat Kloek de geschiedenis van vrouwen op biografische wijze ging benaderen in plaats van als collectief. Deze benadering is terug te zien in het project 1001 vrouwen, dat uiteindelijk resulteerde in het digitaal vrouwenlexicon en het naslagwerk 1001 vrouwen in de Nederlandse geschiedenis.

Met haar project wil Kloek niet alleen vrouwen zichtbaar maken, maar ook de diversiteit onder vrouwen laten zien. Daarom is bij de samenstelling van 1001 vrouwen onder andere gelet op de activiteiten van de vrouwen en op de regio waaruit zij afkomstig waren. Ook is er niet alleen aandacht voor succesvolle vrouwen, maar ook voor gewone vrouwen die bekend zijn geworden doordat zij een bepaalde reputatie hadden, zoals bijvoorbeeld het geval was bij de door Rembrandt getekende Elsje Christiaens.

Mijn eigen drijfveren 

De lezing van Kloek inspireerde mij, doordat ik veel van mijn eigen drijfveren herkende in het verhaal. Net als Kloek vind ik het belangrijk dat er aandacht is voor diversiteit in de geschiedenis en alternatieve vormen van en perspectieven op het verleden. Het verleden is namelijk niet één verhaal met één rode draad, maar vele verhalen met een kluwen aan draden. Sporen uit het verleden zijn overal om ons heen. Het is aan historici om die zichtbaar te maken en de verhalen door te vertellen. En net als Kloek wil ik dat graag op wetenschappelijke wijze doen en tegelijkertijd een groot publiek bereiken. Om die twee te combineren, daar ligt in mijn optiek een grote uitdaging voor historici, ook voor mij.

Share